Obiektowy rachunek kosztów działań
- koncepcja i wdrożenie w Zakładach Lniarskich "Orzeł" SA

prof. dr hab. Gertruda Krystyna Świderska
mgr Krzysztof Rybarczyk
mgr Agnieszka Kasprzycka

6. Potencjalne korzyści z zastosowania obiektowego rachunku kosztów działań w Zakładach Lniarskich "Orzeł" SA

Przyjęte w projekcie badawczym podejście obiektowe w rachunku kosztów działań (obiektowy rachunek kosztów działań) pozwoliło na tworzenie w sposób elastyczny obiektów będących dowolna kombinacją kosztów innych obiektów, bez konieczności zachowania formalnej hierarchii tychże obiektów. Dzięki temu zarządzający mogą tworzyć obiekty kosztów zgodnie z zapotrzebowaniem na informację kosztową.

Opracowana w ramach projektu wersja systemu informatycznego wspomagającego rachunek kosztów działań MAC ABC + daje możliwość elastycznego opisu przedsiębiorstwa i jego działalności. System:

• gromadzi dane o zasobach przedsiębiorstwa i działaniach w nim wykonywanych,
• gromadzi dane o finalnych obiektach kosztów tj. wyrobach, klientach, kanałach dystrybucji i innych,.
• utrzymuje dane o powiązaniach pomiędzy zasobami, działaniami i obiektami,
• umożliwia kalkulację kosztów planowanych zasobów, działań i innych obiektów,
• rejestruje budżety kosztów dla dowolnych obiektów kosztów,
• przelicza zapotrzebowania na zasoby i działania w przedsiębiorstwie,
• gromadzi i udostępnia dane o dostępnych i wykorzystanych zasobach przedsiębiorstwa,
• udostępnia zebrane dane do możliwie wszechstronnych analiz

Koszty obiektów kalkulacyjnych są przez system wyliczane za pomocą procedur. Procedura kalkulacyjna to przepis na kalkulację kosztów danego obiektu kosztów. Każdy obiekt kosztów oprócz zasobu prostego powinien mieć w systemie zapisaną swoją procedurę kalkulacyjną. Procedury kalkulacyjne powinny być tworzone dla obiektów kosztów w danym okresie (miesiącu).

Obiektami kosztów w systemie mogą być:

• zasoby proste, czyli takie, których koszt planowany wprowadzany jest do systemu ręcznie lub półautomatycznie z innych systemów eksploatowanych w przedsiębiorstwie - np. amortyzacja, energia, płaca zasadnicza, materiały,
• zasoby złożone, czyli takie których koszt będzie skalkulowany w systemie - są to np. grupy pracowników, grupy maszyn, pomieszczenia. Na koszt grupy maszyn będą się składały koszty amortyzacji maszyn należących do grupy, ich materiały eksploatacyjne, utrzymanie ruchu, remonty przeglądowe i kapitalne (rozpisane w czasie), energia, oprzyrządowanie,
• działania wykonywane w poszczególnych wydziałach przedsiębiorstwa, których koszt będzie kalkulowany w systemie na podstawie kosztów zużywanych w działaniu zasobów,
• finalne obiekty kosztów czyli tkaniny gotowe, półfabrykaty (przędza, taśmy, tkaniny surowe), klienci, kanały dystrybucji, jednostki organizacyjne przedsiębiorstwa, których koszt będzie kalkulowany na podstawie kosztów działań i zasobów zużywanych w procesie powstawania wyrobu, obsługi klienta czy wykonywanych w poszczególnych jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa.

Zastosowanie obiektowego rachunku kosztów działań:

• Zapewnia możliwość łatwej identyfikacji nie w pełni wykorzystywanych zasobów oraz oszacowanie przewidywanych kosztów nadmiernego zaangażowania części zasobów. Jednocześnie zapewnia stabilne wyniki kalkulacji kosztów produktów i klientów, ponieważ ewentualne fluktuacje w poziomie wykorzystania zasobów będą uwidocznione wyłącznie w zmianach w poziomie kosztów niewykorzystanych zasobów.
• Pozwala na uporządkowanie informacji o obiektach kalkulacji kosztów zajmujących różne miejsce w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa, gdyż koszty ponoszone na rzecz różnych obiektów kosztowych można usystematyzować w formie hierarchicznej. Hierarchia kosztów pozwala na ustalenie rentowności na różnych poziomach struktury działalności przedsiębiorstwa. Jednocześnie umożliwia zawarcie na każdym poziomie rentowności jedynie kosztów, które można powiązać bezpośrednio z danych poziomem - ograniczając znacznie konieczność arbitralnej alokacji kosztów. Koszty ponoszone na wyższym szczeblu hierarchii kosztów nie są odnoszone na niższe szczeble, gdyż takie postępowanie mogłoby zniekształcić obraz kosztów w przedsiębiorstwie.
• Pozwala na skalkulowanie kosztów przygotowana produkcji na rzecz konkretnego klienta, bezpośrednich kosztów klienta, kosztów handlowca, kosztów spedycji, kosztów zmian w warunkach technicznych, kosztów życia produktu i innych potrzebnych do zarządzania obiektów kosztowych.
• Daje możliwość przygotowania budżetu prezentującego koszty sprzedaży według klientów oraz koszty sprzedaży i zarządu niepowiązane z produktami i klientami.
• Pozwala na określenie planowanego niewykorzystania zasobów w miesiącu.
• Za pomocą koncepcji rachunku kosztów działań możliwe jest analizowanie wielkości planowanych według obiektów (zasobów prostych, zasobów złożonych, działań, produktów i klientów) oraz według nadanych atrybutów (ośrodek odpowiedzialności, konto kosztowe, inne nadane przez użytkownika). W szczególności sporządzane są budżety dla ośrodków odpowiedzialności na podstawie zasobów złożonych zaklasyfikowanych jako kontrolowane przez dany ośrodek.
• Daje możliwość prowadzenia kontroli budżetowej w zakresie kosztów działalności w odniesieniu np. do zaangażowania zasobów złożonych, ich planowanego i rzeczywistego wykorzystania, także według ośrodków odpowiedzialności czy kosztów działań.