BUDŻETOWANIE KOSZTÓW WEDŁUG ZASOBÓW

mgr Krzysztof Rybarczyk

5. Zastosowanie koncepcji zasobów zaangażowanych i elastycznych

Przedsiębiorstwo może być postrzegane jako zbiór zasobów, które zostają zaangażowane a następnie są wykorzystywane podczas prowadzenia działalności. Zużycie zasobów, które ma swoje finansowe odzwierciedlenie w kosztach ponoszonych przez przedsiębiorstwo, może być zatem związane zarówno z wykorzystywaniem zasobów w trakcie procesów, jak i z samym faktem posiadania dostępu do tychże zasobów, bez względu na stopień ich wykorzystania.

Rysunek 3
Schemat budżetu kosztów zasobów złożonych (na przykładzie maszyn)
Źródło: opracowanie własne

kliknij aby powiększyć

Cooper i Kaplan wykazują, że znaczna część zasobów zostaje zaangażowana przez jednostkę z pewnym wyprzedzeniem w stosunku do okresu ich wykorzystania oraz nabywana jest w większych rozmiarach, niż wynika to z krótkookresowego zapotrzebowania. Większość zasobów charakteryzuje się naturalną nieelastycznością a ich nabycie i przystosowanie do efektywnego funkcjonowania w ramach działalności przedsiębiorstwa wymaga odpowiednio długiego czasu a często też poniesienia pewnej formy nakładów początkowych.

W koncepcji zarządzania kosztami na bazie rachunku kosztów działań przyjmuje się podział na zasoby zaangażowane i zasoby elastyczne. Zasoby zaangażowane (commited resources) mogą zostać nabyte jedynie w sposób nieciągły, w dyskretnych jednostkach. Ich dostępna ilość w przedsiębiorstwie nie może zatem w krótkim okresie zostać dopasowana do bieżącego zapotrzebowania. Zasoby zaangażowane przeważają w strukturze kosztów przedsiębiorstw: za takie uważa się bowiem większość zatrudnionych pracowników, urządzenia, powierzchnie i inne trwałe zasoby majątkowe. Zarządzający podejmują decyzje o nabywaniu i zaangażowaniu tych zasobów mając na uwadze zapotrzebowanie na nie w dłuższym okresie, zapewniając tym samym przedsiębiorstwu określony potencjał, czyli zdolności do prowadzenia działalności.
Koszty ponoszone w związku z zasobami zaangażowanymi są niezależne w dużej mierze od stopnia wykorzystania tych zasobów w krótkim okresie. Innymi słowy: przedsiębiorstwo ponosi koszty wynikające z samego faktu zaangażowania (posiadania, dostępności) zasobów bez względu na stopień ich bieżącego wykorzystania, co można ująć za pomocą wzoru:

zasoby zaangażowane =
zasoby wykorzystane + zasoby niewykorzystane (1)

Ustawiczne przypadki niewykorzystania, nadmiernego wykorzystania lub niedoborów zasobów zaangażowanych powinny być monitorowane, ponieważ mogą świadczyć o niedopasowaniu ilościowym lub jakościowym zasobów w stosunku do potrzeb przedsiębiorstwa. Istotne jest w szczególności rozpoznanie, czy niewykorzystanie określonego zasobu wynika wyłącznie z zachowania w krótkim okresie niezbędnej gotowości, czy z braku efektywnego gospodarowania i błędnych decyzji.
Zasoby elastyczne (flexible resources) są to zasoby, które postrzegane są - w szczególności w przeciwieństwie do zasobów zaangażowanych - jako te, które mogą być nabywane przez przedsiębiorstwo w sposób ciągły. Należą do nich surowce, materiały, media energetyczne, a także pracownicy akordowi, tymczasowi lub sezonowi. Ich dostępna ilość w przedsiębiorstwie może zostać w krótkim okresie dopasowana do zapotrzebowania, eliminując w praktyce problem ich niepełnego wykorzystania. Dlatego też w krótkim okresie wpływ na wysokość ponoszonych kosztów będą wywierały głównie zmiany w poziomie zużycia zasobów elastycznych.