Obiektowy rachunek kosztów
jako wsparcie skutecznego wdrażania strategii w przedsiębiorstwie

mgr Paweł Dżurak

3. Obiektowy rachunek kosztów - narzędzie do zarządzania budżetem strategicznym

Skuteczność realizacji strategii zależy więc od monitorowania realizacji celów strategicznych oraz od przeprowadzenia z sukcesem wspierających te cele inicjatyw strategicznych. Inicjatywy strategiczne są swojego rodzaju inwestycjami firmy. Okres tych inwestycji często przekracza jeden rok budżetowy. Gwarancją realizacji tych inicjatyw w przedsiębiorstwie jest zaplanowanie sposobu ich wykonania w postaci budżetu strategicznego. Innymi słowy są to zaplanowane w bieżącym rocznym okresie wydatki związane z wdrażaniem projektów o znaczeniu strategicznym dla przedsiębiorstwa. Budżet strategiczny spełnia ponadto funkcję przypominającą o konieczności ponoszenia wydatków, których efekty niejednokrotnie będzie można zaobserwować dopiero za parę lat. Jeżeli wydatki te zostałyby zawarte tylko w budżecie operacyjnym to, jak zostało to zasygnalizowane w pkt. 3.2.3, istnieje poważne zagrożenie, że zostaną potraktowane na pewnym etapie procesu budżetowania jako wydatki (koszty) zbędne, gdyż ich redukcja zwiększa prawdopodobieństwo wykonania celów finansowych na planowany rok działalności firmy. A to właśnie te cele są często punktem odniesienia dla systemu motywacyjnego menedżerów przedsiębiorstw.

Skuteczność realizacja inicjatyw jest kontrolowana przez pomiar realizacji celów strategicznych, dla których te inicjatywy powstały. Takie systemy pomiaru jak Balanced Scorecard dobrze nadają się do tego zadania. Z kolei zarządzanie efektywnością realizowanych inicjatyw wymaga odpowiedniej informacji o wykorzystywaniu zaplanowanych do ich wykonania zasobów. Jednak specyfika tych projektów powoduje, że zaplanowanie potrzebnych do realizacji celów strategicznych zasobów związanych z działaniami niepowtarzalnymi, jakimi są projekty strategiczne (inicjatywy), wymaga informacji znacznie bardziej zaawansowanej niż ta, którą dostarczają tradycyjne rozwiązania rachunku kosztów. Inicjatywy strategiczne są zbudowane z działań, których jednoczesne lub sekwencyjne wykonywanie umożliwia ich realizację.

Rysunek 7.
Przykładowa struktura budowy inicjatywy strategicznej

Źródło: Opracowanie własne.

Tradycyjny (sprawozdawczy) rachunek kosztów nie jest w stanie w tym przypadku dostarczyć informacji na temat kosztów działań, jakie będą podjęte w ramach zaplanowanych inicjatyw oraz wyodrębnienia zasobów i kosztów z nimi związanymi, jakie będą zaangażowane przy ich realizacji. Tym samym tradycyjny rachunek kosztów nie może zagwarantować informacji, która byłaby podstawą do zarządzania realizacją tych inicjatyw w taki sposób, aby zagwarantować jak najwyższą efektywność ich realizacji.

Można sądzić, iż obiektowy rachunek kosztów ma odpowiedni potencjał by stać się tym instrumentem generowania informacji, który będzie potrafił uwzględnić specyfikę budowy inicjatyw strategicznych i tym samym najlepiej wesprze menedżerów w efektywnym zarządzaniu ich realizacją. Jest to możliwe poprzez potraktowanie przede wszystkim poszczególnych inicjatyw strategicznych jako indywidualnych obiektów kosztów.

Rysunek 8.
Przykładowa struktura obiektowego rachunku kosztów inicjatywy strategicznej

Źródło: Opracowanie własne.

Co więcej to podejście umożliwia potraktowanie tzw. elementów pośrednich struktury inicjatyw strategicznych, tj. działań oraz zasobów, zarówno prostych jak i złożonych, dodatkowo jako obiektów kosztów. Jako obiekty zarządzania stanowią one odrębne przedmioty odniesienia, grupowania i kalkulacji kosztów w systemie informacyjnym przedsiębiorstwa. Model ten nie zawiera formalnych ograniczeń co do liczby i kolejności etapów rozliczania kosztów, które to ograniczenia są charakterystyczne dla tradycyjnych rozwiązań sprawozdawczego rachunku kosztów (koszty wg rodzajów ? miejsca powstawania kosztów ? nośniki kosztów).
Szczególnie obiektowy rachunek kosztów może generować duże korzyści już na etapie planowania realizacji wyłonionych inicjatyw strategicznych. Informacja uzyskana z obiektowego rachunku kosztów potencjalnie dostarczy interesujący materiał do analiz oraz podjęcia takich decyzji, które przy realizacji inicjatyw strategicznych będą zwiększały prawdopodobieństwo ich efektywnej realizacji. Do najistotniejszych korzyści zaliczyć można:

• lepszym rozumieniu struktury budowy inicjatyw strategicznej dzięki przyczynowo - skutkowym relacją pomiędzy poszczególnymi obiektami
• wyliczeniu kosztu działań potrzebnych do realizacji inicjatyw strategicznych, a tym samym zarządzaniu działaniami w trakcie realizacji inicjatyw,
• skuteczniejsza możliwość zarządzania przez cele, dzięki wyodrębnieniu działań do realizacji,
• zaplanowania tylko takiej ilości zasobów, która w przyczynowo-skutkowy sposób daje się połączyć z zaplanowanymi działaniami,
• wykorzystania w trakcie realizacji tylko takiej ilości zasobów, która wynika z zaplanowanych działań,
• ocenie potencjału jakościowego i wartościowego posiadanych zasobów prostych i złożonych.