WPŁYW KONCEPCJI OBIEKTOWEGO RACHUNKU KOSZTÓW
NA PROCES BUDŻETOWANIA
prof. dr hab. G.
K. Świderska, mgr Marcin Pielaszek
Ewolucja tradycyjnego rachunku kosztów działań w
kierunku obiektowego rachunku kosztów
Punktem wyjścia prowadzonych badań był klasyczny model rachunku
kosztów działań definiowany jako metoda pomiaru kosztów i
efektywności działań, zasobów i obiektów kosztów (w postaci:
wyrobów, usług, klientów), polegająca na powiązaniu zasobów
z działaniami oraz działań z obiektami kosztów na podstawie
stopnia ich wykorzystania. Model ten stał się podstawą do
wdrożenia w obydwu przedsiębiorstwach systemów rachunku kosztów
oraz będących ich pochodną zasad budżetowania kosztów.
Przeprowadzone badania wykazały, że klasyczne podejście do
rachunku kosztów działań prezentowane w licznych opracowaniach
teoretycznych dla celów praktycznych i decyzyjnych musi zostać
w sposób istotny zmodyfikowane. Jednym z wniosków badań była
obserwacja, że często oddzielnymi obiektami zarządzania będą
zasoby i procesy wykonywane w przedsiębiorstwach.
Dla wielu problemów decyzyjnych niezbędna jest informacja
o kosztach zasobów, np. kosztach pracy pracowników lub kosztach
funkcjonowania urządzeń, albo informacja o kosztach wykonywania
określonego działania lub procesu np. przeprowadzenia kontroli
jakości lub obsługi klienta. Konieczne jest zatem traktowanie
zasobów i działań jako odrębnych obiektów odniesienia, grupowania
i kalkulacji kosztów w systemie informacyjnym przedsiębiorstwa.
Badania empiryczne potwierdziły konieczność rozbudowy klasycznego
(typowego) modelu rachunku kosztów działań w dwóch kierunkach:
większej liczby typów obiektów kosztowych oraz uelastycznienia
sposobu powiązań pomiędzy różnymi obiektami (rezygnacji ze
ścisłej hierarchii zasób-działanie-obiekt).
Wyniki badań wskazały na konieczność traktowania rachunku
kosztów działań jako modelu kosztów, który możliwie najwierniej
odwzorowuje przyczynowo-skutkową transformację strumieni kosztów
w ramach działalności przedsiębiorstwa. Model ten nie powinien
zawierać zatem formalnych ograniczeń co do liczby i kolejności
etapów rozliczania kosztów, które to ograniczenia są charakterystyczne
dla tradycyjnych rozwiązań sprawozdawczego rachunku kosztów
(koszty wg rodzajów ? miejsca powstawania kosztów ? nośniki
kosztów).
Dla potrzeb obydwu projektów przyjęto definicję obiektu
kosztów jako dowolnego przedmiotu odniesienia, grupowania
lub kalkulacji kosztów w ramach rachunku kosztów działań.
Uznano, że obiektami kosztów będą nie tylko produkty lub
klienci, ale także wszystkie pośrednie przedmioty odniesienia
i kalkulacji kosztów, łącznie z zasobami prostymi jako przedmiotami
odniesienia kosztów elementarnych, niepodzielnych na prostsze
części, zasobami złożonymi i działaniami. Oddzielnymi obiektami
kosztów mogą być także w zależności od potrzeb decyzyjnych
np. komórki organizacyjne, kanały dystrybucji, rynki sprzedaży
czy też przedsiębiorstwo jako całość.
Mimo, że w większości kalkulacji wykonanych w ramach projektu
zachowano klasyczną hierarchię obiektów kosztów:
zasoby proste -> zasoby złożone ->
działania -> półprodukty -> produkty -> klienci,
to jej zastosowanie nie było traktowane jako warunek konieczny
dla poprawności rachunku kosztów.
Co więcej, poprawność merytoryczna rachunku kosztów mogła
być zagwarantowana w niektórych przypadkach tylko pod warunkiem
zaburzenia klasycznej hierarchii obiektów kosztów.
Rysunek:
Obiektowy rachunek kosztów działań
Źródło: Raport końcowy z realizacji projektu celowego: Opracowanie
i wdrożenie rachunku kosztów działań (ABC) i systemu rachunkowości
zarządczej w Zakładach Lniarskich "ORZEŁ"S.A.
kliknij aby powiększyć
Zniesiona formalna hierarchia pomiędzy obiektami została
zastąpiona relacjami przyczynowymi, które w każdym indywidualnym
przypadku powiązania obiekt-obiekt wymuszają określenie, który
z obiektów pełni funkcję nadrzędną, a który podporządkowaną.
Pozostawienie oznaczenia typów obiektów z klasycznych rozwiązań
rachunku kosztów działań (zasób, działanie, produkt) powoduje,
że układ obiektów, powiązanych dla celów kalkulacji kosztów
produktów i klientów, zachowuje - jednakże w luźnej formie
- hierarchię typową dla rachunku kosztów działań.
|
